Overheid ik geef het op! 

Niet de mensen maar wel de systemen zijn ziek, wereldverbeteraars we hebben geen tijd meer te verliezen.

Na jarenlang naar mensen op straat luisteren over wat hen dwarszit, zit mijzelf zo langzamerhand iets dwars. Het kan aan mijn leeftijd liggen, nu ik de 50 ben gepasseerd…

Maar het voordeel van ouder worden is dat je patronen, herhalingen, terugkerende structuren en systemen begint te herkennen omdat je vaker een wiel hebt gedraaid en dat ook anderen hebt zien doen. 

Zo begint er mij op mijn tocht langs de Stadmakers in Nederland iets op te vallen en te frustreren. Keer op keer zie ik dat deze initiatiefnemers zich met hart en ziel inzetten in hun buurten, alle soorten mensen weten te verbinden, plekken opzetten die het hart van de wijk vormen, waar mensen zingeving ervaren, (on)betaald werk krijgen, kwetsbaren niet meer kwetsbaar zijn, mensen met andere culturele achtergronden Nederlander zijn en onderdeel zijn van de gemeenschap. Een wereld waar werkelijk niemand van zegt dat het niet goed is dat dit gebeurt. Sterker nog, iedereen beaamt dat dit de plekken zijn waar werkelijk aan de maatschappelijke thema’s wordt gewerkt, waar eenzaamheid verdwijnt, kloof tussen arm en rijk wordt overbrugd, mensen weer kunnen ervaren dat zij er toe doen en kunnen bijdragen aan de gemeenschap, zijn/haar eigen leefomgeving en daarmee een betere wereld. 

Maatschappelijke vraagstukken waar de overheid, de systeemwereld haar hoofd over breekt, beleid op schrijft, over vergadert en congressen over organiseert, gele stickertjes plakt, dure onderzoeken naar laat doen en zich afvraagt hoe de samenleving betrokken kan worden bij participatieprocessen. Hoe kan men mensen bereiken voorbij de usual suspects, hoe kunnen we procedures organiseren op een manier dat de samenleving niet kan zeggen dat het oneerlijk gebeurt, mensen met belangen en netwerken, vriendjes worden voorgetrokken. Hoe kan de hele samenleving de mogelijkheid krijgen om mee te doen en hun stem te laten horen. Er worden allemaal kaders en regels gemaakt om te voorkomen, uit angst voor die ene boze bewoner die op de deur kan gaan kloppen van de gemeente, die ene manager die jou op het matje kan roepen omdat je niet zijn goede idee uitvoert, of nog erger, door de wethouder omdat deze moet scoren voor zijn vertrek. De stad moet laten zien dat hij zich aan zijn woord heeft gehouden toen hij gekozen werd…

Terwijl ik van ambtenaren van een afdeling Democratisering hoor dat zij overlopen en het werk niet meer aan kunnen. Zij trekken aan de bel en willen dat er nog meer mensen worden aangenomen om hen te ondersteunen. Ik denk dan aan Jorine en Janneke, die ik laatst bezocht bij de Broederij in Nijmegen waar ze met z’n tweeën in vijf jaar tijd vele tientallen bewoners in hun kracht zetten. Ze verbouwden de Broederij en de tuin tot een bruisende ontmoetingsplek van de buurt. Ze gaven hun leven en hun hart aan dit stukje wereld waar iedereen er toe doet en mee doet. Maar ook vertelden zij mij, zoals vele Stadmakers in het land, dat in die 5 jaar zij heel veel van hun tijd bezig zijn geweest om de overheid uit te leggen wat zij deden, waarom zij dit deden, wat zij bereikten, waarom zij financiering nodig hadden, dat zij goed willen doen en er zijn voor de buurt, de samenleving, voor iedereen. Zij hadden van Stichting DOEN subsidie gekregen voor de vele extra uren die zij moesten besteden aan het praten en overtuigen van de overheid.

Ik besef mij dat ik in al die jaren als Stadmaker, eerst als initiatiefnemer van plekken en gemeenschappen in Amsterdam Noord en later als verbinder van de Nederlandse Stadmakers en de mensen uit de systeemwereld honderden gesprekken heb gevoerd. Enerzijds om mensen van de overheid uit te leggen wat wij Stadmakers doen, waarom wij dit doen en dat het de moeite waard is. Maar ook heb ik heel erg veel gesproken over die systeemwereld zowel met Stadmakers en ambtenaren zelf. Waarom zij ons zo vaak niet begrijpen, dat zij ons dwarszitten, in de weg staan en hoe frustrerend dit is.  Dat het zo onterecht is dat de afdeling vergunningen ons geen vergunning geeft voor een buurtmarkt, de subsidie wordt stopgezet van een succesvol bewonersbedrijf, al onze tijd gaat zitten in de aanvragen, verantwoording en verslagen die wij moeten produceren voor een placemakingsproces waardoor wij geen tijd meer over hebben om thee te drinken met de betrokken buurtvaders en buurtmoeders op het plein. Je net een goede samenwerking hebt opgebouwd met de ene ambtenaar die vervolgens wordt ingewisseld voor een ambtenaar waarmee je slaande ruzie krijgt omdat zij geen idee heeft waar placemaking in een kwetsbare buurt overgaat en die vanuit angst het nodig heeft om zichzelf te bewijzen binnen het systeem. En wat nog het meest frustrerende is is dat dit gesprek van tien jaar geleden nog steeds hetzelfde is als nu. Dat wij soms kleine vooruitgangen boeken in de samenwerking maar dat deze altijd weer afhangen van de persoon die wij treffen in het systeem. En deze personen verdwijnen weer. 

Ik probeer mij voor te stellen hoeveel uren en energie er in dit praten over het grote onbegrip, het overtuigen, de teleurstelling en frustratie is gaan zitten van mij en al die Stadmakers en ambtenaren in het land. Stel wij hadden gezamenlijk al die uren gestopt in een fonds oprichten, het bedrijfsleven overtuigen, crowdfunding opzetten. Stel dat al deze ambtenaren en wethouders die met elkaar en met ons vergaderde, zij die boos en gefrustreerd werden, zij die in hun eigen overtuiging en ego bleven hangen in plaats daarvan de telefoon hadden gepakt. Dat ze hadden gebeld met de afdeling vastgoed om ze te overtuigen dat er natuurlijk plekken nodig zijn voor maatschappelijke initiatieven naast anonieme woonappartementen, lelijke uit de grond gestampte kantoorgebouwen en zoveel mogelijk euro´s in de vastgoed kas te krijgen. De financiering voor maatschappelijke thema’s op een hoop hadden gegooid en een deel aan de Stadmakers en de stad hadden gegeven om zelf te verdelen en direct te laten stromen naar en te kunnen werken aan al die ontmoetingsplekken en gemeenschappen waar het werkelijk gebeurt en waarvan wij al lang weten dat zij de oplossing zijn. We hadden stoplichten in alle kamers van de overheid moeten zetten en elke keer als wethouders, ambtenaren en raadsleden weer opnieuw het wiel gingen uitvinden, een onderzoek lieten doen, een congres gingen organiseren, of zelf dachten de eenzaamheid, armoede te moeten oplossen, had het licht op rood moeten springen. 

Ambtenaren vertrekken, wethouders vertrekken en daarmee veranderen weer de systemen. Ooit was er een wijkaanpak, gebruikte wij het toverwoord Trust in Amsterdam Noord, konden wij zelfs een Trust subsidie krijgen, gebaseerd op vertrouwen. Toen kwam D66, en alles wat de PvdA had opgebouwd, wat wij hadden opgebouwd, verdween weer. Nu is de afdeling en Rutger Groot Wassink van GroenLinks trots op zijn buurtbudgetten, referendum en een participatieproces. Wie weet komt volgend jaar D66 weer terug en wordt alles weer opnieuw om zeep gebracht. Kunnen wij Stadmakers en broedplaatsmakers weer van voren af aan beginnen. Talloze gesprekken voeren om te overtuigen, te bedelen, ons irriteren, frustreren terwijl wij allang weten dat zij dan op het einde van hun 4 jaar leiding ook weer een platform willen bouwen om de maatschappelijke initiatieven zichtbaar te maken die zij zogenaamd mogelijk hebben gemaakt. Die bestonden ook al toen D66 4 jaar geleden aan de macht was maar dat zijn zij dan even vergeten. 

Ik kan nu nog wel even doorgaan met mijn frustratie te spuwen, zeggen wat mij dwarszit, talloze voorbeelden geven van mijn dierbare Stadmakers vrienden in Amsterdam en het land die elke dag weer verhalen met mij delen die mij doen laten zuchten. Maar ik geloof dat de tijd is aangebroken dat ik geen tijd meer te verliezen heb. Dat ik moet concluderen dat niet de mensen in de systemen maar wel de systemen disfunctioneel zijn geworden, dat we te maken hebben met een overheid die je kunt beschouwen als een patiënt. En dat wij Stadmakers geen artsen zijn die deze patiënt kunnen genezen. Als ik de debatten hoor die momenteel gaande zijn in Den Haag besef ik mij dat het beter is om deze patiënt niet langer te voeden. Dat dingen soms echt eerst moeten omvallen voordat nieuw leven kan ontstaan. Zoals dat ook gaat in de natuur.

Kortom, ik geloof dat het tijd is om te stoppen met bemiddelaar te zijn, altijd alles te willen begrijpen vanuit alle perspectieven en zelfs niet activistisch te zijn. Dat alles heeft namelijk niet tot werkelijke verandering geleid. Het is mij niet gelukt als bemiddelaar, Mike Brantjes uit de K-Buurt niet als activeerder en ook niet die welwillende ambtenaren in het systeem. Hoe langer wij blijven praten over wat er mis is, ons moeten blijven verantwoorden, moeten bedelen naar geld met duizend voorwaarden, uitleggen waarom wij de wereld willen verbeteren zijn wij energie aan het kwijtraken, geld aan verspillen, de patiënt in leven aan het houden en ondertussen vergaat de wereld. Wij kunnen beter werkelijk de wereld gaan redden en mensen als Jorine en Janneke in Nijmegen, Mike in Amsterdam ZuidOost, Ifor in Dordrecht, Oumaima in Amsterdam Nieuw West, Lotte in Haarlem, Yosser in Arnhem, Marian in Groningen, Amina in Utrecht, Maureen in Tiel en vele, vele anderen gaan ondersteunen en verbinden. Sterker maken, nieuwe verdienmodellen ontwikkelen, samen in het land op eigen benen gaan staan. 

Vanaf nu ga ik het dan ook omdraaien. Een wereld, een stad zonder maatschappelijk initiatief, zonder cultuur, zonder broedplaatsen is een dode stad. Op elke hoek van een straat in Nederland tref ik mensen die initiatief nemen, een buurttuin onderhouden, een energie coöperatie hebben opgezet, de hond van een zieke buurman uitlaten. Bijdragen aan een gemeenschap, je eigen leefomgeving is het meest wezenlijke van de mensheid, dat maakt ons gelukkig, verbonden en geeft zin aan het leven. Dat maakt ons land, de stad, het dorp een leefbare plek. Ieder mens die opstaat en zich gaat inzetten voor een betere wereld moet op een voetstuk worden gehesen, bejubeld, gesteund en geholpen, door iedereen en altijd. Geen commissie mag dit beoordelen, geen regeling mag dit in de weg staan, geen systeem gaat daarover. Het is andersom, elke euro die er is voor maatschappelijke thema’s moet vloeien naar de mensen die zich hiervoor inzetten. In elke wijk moeten plekken beschikbaar zijn voor mensen die gemeenschappen vormen, alle deuren moeten open gaan als er vergunningen nodig zijn voor de mensen die zich inzetten voor anderen.  En als de overheid dit niet kan, uit angst, omdat ze te complex is geworden, ego’s aantrekt, belangen te groot zijn, geld en macht overheersen, dan maar zonder. 

De overheid mag wel meedoen, maar dan gewoon zoals al die andere mensen die de stad mooier, liever, eerlijker, duurzamer maken. Hoe? Door gewoon onderdeel te zijn van de gemeenschap en gelijkwaardig mee te werken aan die initiatieven. Geen wethouders meer die lintjes doorknippen omdat zij zogenaamd binnen hun vier jaar iets mogelijk hebben gemaakt, geen ambtenaren die bepalen dat er verslagen gemaakt moeten worden omdat het bestede geld misschien niet goed terecht is gekomen. Geen centraal bedachte mee beslis- en wijkvertegenwoordigings systemen waar bewoners ‘’aan mee mogen doen’’ maar niet bij de uitvoering betrokken zijn. Geen politieke partijen meer die roepen dat zij werkgelegenheid gaan regelen, het klimaatprobleem gaan oplossen. Dat gebeurt al lang door die prachtige initiatiefnemers en hun gemeenschappen in het land. En niet de komende 4 jaar. Dat doen zij altijd al en blijven zij ook altijd doen.