Anekdote 2 - een wandeling door een buurt - Dordrecht - 9-9-2015

Een groep ambtenaren en stadmakers uit Dordrecht waren naar een avond in Pakhuis de Zwijger gekomen. Ik ontmoet ambtenaar Linde de Jong, we raken aan de praat en ik vertel haar over mijn wandelingen door het land en mijn zoektocht naar bijzondere initiatieven en initiatiefnemers. Linde zegt dat ik dan Masja Ottenheim, de oprichter van Broedplaats DOOR in Dordrecht moet ontmoeten. De week erna pak ik de trein en kom terecht in een bruisende plek waar in alle hoeken en gaten dingen gebeuren door allerlei mensen, een soort bijenkorf met in het midden een Frida Kahlo achtige vrouw. Beeldschoon, bontgekleurde gewaden, de bijenkoningin. Dat is Masja die mij heel dierbaar zal worden. Ze zweeft een beetje, haar bijenkorf doet zijn eigen ding maar juist omdat zij er doorheen zweeft, een kort gesprekje, een antwoord op een vraag, een idee en een aanmoediging. DOOR is een ´culturele broedplaats´ maar van en voor iedereen, kunstenaars en kunstbeoefenaars, muziek en theater, professionals maar met name voor mensen voor wie het fijn is om daar te kunnen zijn, zichzelf te kunnen zijn, omdat Masja er ook is. 

Het is ook een verzamelplek voor de lokale stadmakers en ik ontmoet Ifor Schouwen die in enorme loodsen een andere bruisende plek heeft gemaakt, in de Vogelbuurt die wel vergelijkbaar is met het Amsterdam Noord van die tijd. Ifor is er opgegroeid, kent iedereen en weet alles van de buurt. De loodsen gaan gesloopt worden, de buurt gaat gesloopt worden en Ifor moet ergens anders heen, of in ieder geval moet Ifor weg. Intussen, zo gaan die dingen, bellen de Dordtse woningbouwcorporaties Woonkracht10 en Woonbron en vragen mij om 3 dagen te wandelen in de wijk Souburgh in Alblasserdam en de Vogelbuurt.

Ik ga even naar huis en op 9 september ga ik drie dagen wonen in een nieuwe, heerlijke B&B De Melkbus aan het water in Dordrecht. Ik zocht uit waar Souburgh lag en hoe ik er kon komen, ik stapte er uit de bus en wandelde, keek, sprak met iedereen over hun buurten.

Die waren er niet best aan toe. Grijs en vervallen, sociale woningen die gesloopt gingen worden en al lang niet meer waren onderhouden en deels leegstonden. Overlast van jongeren en alcoholisten op het plein. Het buurthuis was wegbezuinigd en de hechte buurt was uit elkaar aan het vallen omdat de oude bewoners, een voor een , werden verplaatst in verband met de nieuwbouw. Het was aangrijpend, benauwend, somber, een ontwrichte buurt met ontwrichte mensen. 

Ik bracht een aantal stadmakers die ik had ontmoet en, via Linde, een aantal ambtenaren bij elkaar. Er waren heel veel initiatiefnemers die plekken zochten en dingen wilden. De ambtenaren zochten initiatieven en hadden plekken waar ze invulling voor zochten. Maar ze hadden elkaar niet gevonden. Er was iets met Dordrecht, er was een geheim hier, muren van wantrouwen, werelden die elkaar niet ontmoetten, de anderen niet kenden en daar de anderen de schuld van gaven. Masja beaamde dat: ¨er is veel maar het is lastig en zwaar.¨ Heel veel zaadjes in droge, vruchtbare, bijna hunkerende grond. Er moest misschien alleen een beetje water bij. Misschien.

Ifor en ik liepen door de wijk op zoek naar een nieuwe plek maar het kon niet of het paste net niet en Ifor was moe. We zagen de lege woningen en kregen een idee: laten we geen broedplaats maken maar broedstraten, net als in Amsterdam Noord. Wat zou er gebeuren als we hier ook kunstenaars in de lege woningen laten wonen? Corina de Jong (bijna iedereen in Dordrecht heet de Jong) van Woonbron begreep het meteen en kreeg het voor elkaar: de slooppanden werden beschikbaar voor kunstenaars die er gratis mochten wonen in ruil voor activiteiten voor de buurt. We vragen haar in een gesprek voor dit boek naar die periode en hoe ze haar directie mee kreeg indertijd. ¨Het geheim is om er echt in te geloven. We wilden weer trots terugbrengen in de wijk en dan heb je ook een beetje lef en ´systemische´ongehoorzaamheid nodig. Kunstenaar Lotti Hesper werkte met Ifor en initieerde muurschilderingen op de bestaande flats. ¨Alles wat je mooi maakt vernielen ze niet¨ zegt Ifor daar nu over, en:¨ we stelden ons niet op als een tegenbeweging maar als een meebeweging en lieten zien dat het kon en dat schept vertrouwen.¨ Ifor geeft ook aan hoe ontzettend belangrijk de financiële en inhoudelijke steun van Safka Overweel was in die fase. ¨Safka is er dan op zo´n moment en staat eigenlijk naast je en dat zo ontzettend belangrijk, zonder mensen als zij zouden heel veel projecten vastlopen.¨ 

Ze verzamelden een groep die begon, met de tuinen, met huiswerkbegeleiding, schilderen met de buurt, computer- en taallessen en een grote buurttuin op het getergde plein. En meerdere dingen beginnen samen te vallen. De Drechtsteden willen nauwer samenwerken en de stadmaker wordt gevraagd om mee te denken, in Dordrechts´ langste winkelstraat van Nederland met ook de grootste leegstand van Nederland, maken kunstenaars plannen en starten er initiatieven waaronder de prachtige Bluebird in the Backyard met ruilspullen, werkplekken en koffie van singersongwriter Clair Schuyff.

Een jaar later ben ik er terug en zie een bewoner van de Vogelbuurt die wordt geïnterviewd voor de lokale televisie, met een hark in de hand voor een muurschildering: ¨het is prachtig, 80% vooruit gegaan, het is echt vooruitgegaan sinds een jaar geleden.¨